Eerste bedrijf. Als jong pikkie, ik was vier of zo, had ik op een dag opeens een broer erbij. Ik had al een broer (Henk), maar nu nog één. Leuk! Mijn nieuwe broer, Jaap is de naam, was bij zijn intrede al een jaar of dertien, veertien zelfs...
Op straat hoefden Henk en ik niet meer bang te zijn. Kijk, de buurtjongens uit de straat durven je als ukkie van vier niet aan te raken als je een grote broer van veertien hebt rondlopen. Ik ben niet in Wassenaar, niet in Het Gooise land, maar in Rotterdam opgegroeid hé. Daar gelden de regels van de straat, of zoiets.
Terwijl ik nog op de kleuterschool zat, ging mijn nieuwe grote broer al naar de grafische school, nam hij cadeautjes voor ons mee, draaide hij popmuziek (als refo-jongetje wist ik niet van het bestaan hiervan), bakte hij pannenkoeken voor ons en won hij voor ons in één middag alle knikkers van alle buurtkinderen uit de straat. Zo hadden we opeens letterlijk een emmer vol met knikkers. Of dat laatste helemaal eerlijk is geschied betwijfel ik (nou, ik weet wel zeker van niet). Nee, de komst van broer Jaap was louter positief. Gezellig ook.
Jaap, mijn vader, broer Henk en ik. Mijn moeder trekt de foto. De paarse gordijnen hangen nu nog steeds op dezelfde plek...
Tweede bedrijf. Jaap is niet mijn echte broer moet je weten, maar dat had je vast zelf al bedacht. Jaap is eigenlijk mijn neef. Het huwelijk van mijn oom en tante was niet echt een succesnummer. Op een dag waren ze alle onmin en echtelijke ruzies zo zat, dat ze besloten te scheiden. 'Op gesodemieterd jij!', riep de één kwaad tegen de ander en voegde er aan toe: 'Stoppen met die handel, we kappen er mee.' Zo kwam er een einde aan hun mislukte huwelijk. Om een lang verhaal kort te maken (niet in de laatste plaats omdat ik de details daarvan niet ken) kozen ze voor de oplossing om Jaap en zijn zuster te verdelen over de rest van de familie. Jaap werd bij ons gestationeerd en werd zo mijn broer. Een broer dus. Zo heeft dat altijd, in meerdere of mindere mate (afhankelijk van hoe het me uitkomt), gevoeld.
Derde bedrijf. Bijna veertig jaar later bezoeken Jaap en ik gezamenlijk IJsland. We schrijven april 2016. Jaaps zoon Daan (ook mijn neef dus) is ook van de partij.
De één bezoekt IJsland voor het noorderlicht, de ander vindt vooral de fotogenieke landschappen het afreizen waard. Weer een ander vindt er rust, een geinig geisertje of een adembenemende waterval. Ja, voor iedereen is er wat op dit ijzige eiland te vinden.
Jaap gaat voor de lokale popmuziek, moet je weten. Mijn doel, het begluren van IJslandse barmsijsjes, ben ik tot op heden nog niet bij iemand anders tegengekomen. In mijn vogelfotografienetwerk zit menig IJslandganger. Notoire bezoekers zelfs, maar nooit fotografeerden ze de barmsijs aldaar. Altijd nul op het rekest. Geen interesse. Zijn ze anders dan de onze dan? Wie gaat er daarom nou naar IJsland? Ja, ik dus, zei de vinkachtigen-gek. En ja, zucht, ze zijn anders dan onze barmsijzen!
Vierde bedrijf. Op heel IJsland wonen 320.000 inwoners. Als die op je verjaardagsfeestje komen dan is dat gekkenhuis, maar voor een heel land is dat drie keer niks. Minder dan dat zelfs. Ja toch?
De wereldberoemde fotograaf Ragnar Axelsson biedt hoogstpersoonlijk hulp aan bij het zoeken naar de barmsijsjes, maar ik ga het zonder zijn diensten doen. Gaukur Hjartarson, Eyþór Ingi Jónsson, Yann Kolbeinsson, Óskar Andri, Sverrir Thorstensen, Örn Óskarsson en Edward Rickson bieden namelijk ook hun hulp aan. Ja, daar maak ik dan graag gebruik van.
Vijfde bedrijf. Dagelijkse dagboekbeschrijving:
Vrijdag 1 april
We vertrekken om 14u van Schiphol en dat is geen grap. Na 3 uurtjes vliegen komen we aan in Reykjavik. Daan heeft een vliegtuig eerder genomen en vormt het welkomstcomité in Reykjavik. We besteden de middag om ons appartement op te zoeken, boodschappen te doen en om lekker te eten.
Zaterdag 2 april
Ik ben vroeg op en rijd naar het huis van Óskar Andri in Kópavogur daar score ik mijn eerste barmsijzen. In de loop van de ochtend rijd ik naar Örn Óskarsson, Selfoss. Normaal zitten er begin april vele barmsijzen in zijn tuin, maar nu even niet. Heb ik weer. We drinken koffie met zijn vrouw Kristin en we praten gezellig over barmsijzen, Iceland, Nederland, ons beroep, vluchtelingen, etc. Daarna rijden we wat rond en scoren een alpensneeuwhoen, twee kruisbekken, barmsijzen en wat harlekijneenden. Voor mij is de laatste een nieuwe soort. Het weer is wisselvallig met regelmatig een buitje. Terug bij het huis van Örn treffen we een paar barmsijzen en genieten van een heerlijke lunch (waarbij ik onhandig de melk omkieper). Mensen in IJsland zijn bovengemiddeld gastvrij en behulpzaam. In de avond eten we (Jaap, Daan en ik) een heerlijke zalm in ons appartement. Jaap en Daan zijn goede koks moet je weten.
Zondag 3 april
De start is bij Óskar Andri in Kópavogur voor de barmsijzen en fotografeer ook een IJslandse koperwiek. Om 8u vertrek ik al, ik heb namelijk een lange rit voor de boeg naar Akureyr, in het hoge noorden van Iceland. Jaap en Daan blijven achter. Ja, iemand moet Reykjavik bewaken. Ik kom er om 14u aan, na een een pittige, maar fantastische rit. Wat een mooi landschap! Ik fotografeer wat pony's, schapen, huisjes en wat landschapjes. Niet echt mijn ding, maar toch leuk om te doen. Qua vogels zie ik niet heel veel. Wel een mooie man harlekijneend. Nice! Na het inchecken in het hotel (hotel Akureyri) doe ik een dutje en drink ik een dubbele espresso bij een soort Donner. Ik sluit de dag af in de Hamborgarafabrikkan met een lekker cheeseburgermenu.
Maandag 4 april
Vandaag ben ik op stap met Sverrir Thorstensen. Hij haalt mij om 8u op bij mijn hotel. Organist Eyþór Ingi Jónsson vergezeld ons. Ze laten mij wat potentiële barmsijslocaties zien. Wat een hulpvaardigheid al om! Uiteraard wil ik hun visie horen op de IJslandse barmsijzen. Sverrir heeft meer dan 1.000 barmsijzen geringd de afgelopen jaren. Heel veel barmsijzen zijn nu geringd, ook elders op IJsland. Ondanks dat is er nog nooit een terugmelding geweest van een IJslandse barmsijs van buiten IJsland. Daarnaast is er nog nooit een ringvangst geweest van een barmsijs in IJsland afkomstig van buiten IJsland. Het gewicht van de barmsijzen op IJsland is variabel, van 12,5 tot bijna 25 gram. Dit is niet gerelateerd aan de lichtheid of donkerheid van het verenkleed. Het geluid is ook variabel, zo zegt Sverrir. Tot een paar jaar terug is de barmsijs op IJsland sterk toegenomen. Vroeger (jaren 60) was het een schaarse broedvogel. Een oorzaak van de toename zou het aanplanten van enorme aantallen bomen kunnen zijn, maar zeker is dit niet. Sinds 2014 zijn, gek genoeg, de aantallen barmsijzen weer enorm afgenomen op heel IJsland. Niemand weet waar ze zijn gebleven of wat de oorzaak hiervan is. De variatie in donker- en lichtheid van het verenkleed is volgens Sverrir niet te verklaren. Ook bloedsamples geven daarover geen duidelijkheid. Over het bestaan van IJslandse witstuitbarmsijzen zoals Martin Garner beweert in zijn boek 'Winter' is hij verbaasd. Hij beschouwt alle barmsijzen op Iceland als één type barmsijs (die erg variabel is). Het houden van barmsijzen in gevangenschap is verboden. Elke inheemse vogelsoort mag niet gekooid worden. Na wat rond te hebben gereden gaan we terug naar de eerste locatie. Daar drinken we een bak koffie (de bewoner is vertrokken maar heeft een sleutel achtergelaten, zodat we binnen koffie kunnen drinken), eten mijn meegenomen stroopwafels en nemen afscheid. Ik ga nu fotograferen, maar dat valt nog niet mee, omdat de barmsijzen wel aanwezig zijn, maar nauwelijks komen eten en drukker zijn met onderlinge knokpartijtjes. Uiteindelijk fotografeer ik toch wat 'normale' gekleurde redpolls, wat donkere barmen en een hele lichte barmsijs. De dag begint mistig, maar later wordt het zonnig. Het blijft een koude dag. Om 16u geloof ik het wel en ga koffie drinken bij 'Donner'. In de avond eet ik wederom een hamburgertje. 
Dinsdag 5 april
Ontbijt doe ik om 7.30u en daarna rijd ik gelijk naar de tuin van gisteren. Het is leuk een woonwijk te zien ontwaken. Een bakkertje opent zijn winkel, de overbuurman laat gehaast zijn hond uit, een koperwiek zingt het hoogste lied in een nog hogere boom, een vuilniscontainer wordt buiten gezet, kinderen gaan naar school en twee raven doen een ochtenddansje op het dak tegenover 'mijn' voederplek. Wat kunnen die een leuke en verrassende geluiden produceren! Rond het middaguur rijd ik weer terug naar Reykjavik. Dat is weer een pittige trip. Onderweg bij Blönduós maak ik een stop en tref een groepje harlekijneenden. Ze foerageren in een stroompje en duiken daar steeds onder. Het lukt me een aantal foto's te maken, hoewel het wel een beetje van bovenaf is. Wat een mooie eenden! In Reykjavik drink ik cappuccino in een barretje. 's Avonds eten we in een jazzcafé. 
Woensdag 6 april
Jaap en ik starten in het zwembad aan de overkant van ons appartement. Jaap is een geoefende zwemmer moet je weten en vertelt honderd uit. We trekken wat baantjes, daarna nemen we een warmte bad en een Turks stoombad. We bezoeken gedrieën een leuk koffietentje en het moderne concertgebouw Harpa. Het is gezellig met elkaar. In de stadsvijver voeren we wat zwanen, we hebben het hier natuurlijk wel over wilde zwanen, he! Een mannetje eider is ook van de partij. 
Tenslotte lunchen we gezamenlijk en dan vertrek ik weer naar Óskar Andri in Kópavogur. Via de mail begreep ik al dat de aantallen barmsijzen enorm zijn toegenomen. Dat blijkt inderdaad het geval. Ik maak zelfs een barmsijs-selfie!
Donderdag 7 april
We beginnen weer in het zwembad. Na afloop doe je hier je zwembroek in een mini-centrifuge. Goed idee voor in Nederland! ’s Middags weer barmsijzen scoren in Kópavogur. 
Vrijdag 8 april
Helaas de laatste dag. We vliegen in de loop van de ochtend naar Amsterdam.
Zesde bedrijf. De IJslandse barmsijs (Carduelis islandica) is een donkere en forse barmsijs. Donkerder dan onze grote (flammea) en kleine (cabaret) barmsijs. Meestal wordt hij als één en dezelfde (onder)soort beschouwd als de Groenlandse barmsijs (rostrata). Wat ze gemeen hebben, is dat ze groot en donker zijn, met een forse snavel. Zwaar gestreept ook. De mannen hebben nauwelijks tot geen roodtinten (op hun kopkap na natuurlijk). De Groenlandse barmsijs is ten opzichte van de IJslander in alles wat uitgesprokener, dus groter, donkerder, zwaarder gestreept, etc. Op IJsland komen ook lichte barmsijzen voor, die neigen naar witstuiten. In welk hokje we die zouden moeten plaatsen weet ik niet.
Veel meer foto's van IJslandse barmsijzen, klik hier.
Was getekend Chris van Rijswijk-Hak
Overzicht vogelsoorten:
Raaf
Merel
Kleine mantelmeeuw
Spreeuw
IJslandse barmsijs
Koperwiek
Wilde zwaan
Kokmeeuw
Scholekster
Wilde eend
Zilvermeeuw
Noordse stormvogel
Kruisbek
Alpensneeuwhoen
Grote zaagbek
Grauwe gans
Eider
Harlekijneend
Roodkeelduiker
Kleine burgemeester
Bergeend
Wintertaling
Kramsvogel
Smelleken
Kuifeend
Winterkoning
Grote mantelmeeuw