I love redpolls. Waarom ik barmsijzen aansprekende vogels vind, is lastig onder woorden te brengen. Met hun geinige rode petje, hun fijne snaveltje en prettige tekening spreken ze menig vogelliefhebber aan. En mij dus ook! Er zijn diverse soorten barmsijzen die in het veld niet altijd even gemakkelijk te onderscheiden zijn.
Dat komt omdat ze zich soms lastig laten bekijken (ze zitten bijvoorbeeld vervelend hoog in een boom, of ze zijn vliegerig) en omdat er tussen de diverse soorten barmsijzen overlap en variatie zit. In dit artikel wil ik wat barmsijzen de revue laten passeren. Uiteraard aan de hand van fotomateriaal dat ik de afgelopen jaren heb gemaakt, aangevuld met wat beschrijvingen. Waarom? Zomaar, voor de aardigheid.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, oktober 2017.
Algemeen
Barmsijzen zijn vinkachtigen met een rood petje en een zwart keeltje. In die combinatie zijn ze gemakkelijk te herkennen als barmsijs. Volwassen mannetjes hebben naast het rode voorhoofd in hun volwassen kleed ook nog eens een zacht rode/roze gloed op de borst, op de stuit en soms ook op de bovenstaart. De vogels die enigszins op barmsijzen lijken en voor verwarring kunnen zorgen zijn fraters (deze vogels missen het zwarte keeltje en het rode voorhoofd, maar hebben wel een rode stuit) en kneuen (deze soort is compleet anders getekend, adulte mannen hebben echter wel een roze borst).
Frater, Oesterdam, januari 2007.
Kneu, adult man, Holterberg, April 2005.
De soortstatus van de verschillende barmsijzen wordt door sommige vogelaars betwist. In dit artikel laat ik buiten beschouwing of de diverse barmsijzen soorten of ondersoorten zijn. Het kan mij namelijk niet zo heel veel schelen. Ook over het geluid valt wel het eea te zeggen, maar helaas niet door mij. Ik heb hier geen kaas van gegeten, dus laat ik dit buiten beschouwing.
Kleine barmsijs (Acanthis cabaret)
Grote barmsijs (Acanthis flammea)
Holboelli-type (Acanthis flammea holboelli?)
Groenlandse barmsijs (Acanthis rostrata)
IJslandse barmsijs (Acanthis islandica)
Kleine witstuitbarmsijs (Acanthis hornemanni exilipes)
Groenlandse witstuitbarmsijs (Acanthis hornemanni hornemanni)
Klik hier voor geslachts- en leeftijdsbepaling bij barmsijzen.
Kleine barmsijs (Acanthis cabaret)
We beginnen dichtbij huis. De kleine barmsijs is een schaarse broedvogel in Nederland en op de Britse eilanden. Over het algemeen zijn ze kleiner dan de grote barmsijs en zijn ze wat warmer getekend. De vleugelstrepen zijn crème en warm van kleur. Ten slotte is het snaveltje wat fijner dan bij de grote barmsijs. Persoonlijk vind ik de kleine barmsijs niet altijd even gemakkelijk te herkennen. Regelmatig zie ik foto’s van kleine barmsijzen waarbij ik denk: waarom is dit geen grote barmsijs? En andersom gebeurt natuurlijk ook. Onderstaande foto is illustratief, omdat kleine barmsijs samen met een grote barmsijs en een kleine witstuitbarmijs staat afgebeeld. Het warme voorkomen en de crème vleugelstrepen zijn goed zichtbaar. 
Van boven naar beneden: grote barmsijs (man), kleine witstuitbarmsijs en kleine barmsijs, Zuthpen, december 2005. Warmer van kleur dan de grote barmsijs. Kleiner dan de grote barmsijs en de kleine witstuitbarmsijs.
Kleine barmsijs, Maasvlakte, september 2020.
Kleine barmsijs, adult vrouwtje, Helgoland, oktober 2022.
Een grote en een kleine barmsijs. Rottemeren, november 2023. Wie is wie?
Van Frank Neijts kreeg ik een aantal mooie foto's van kleine barmsijzen ter aanvulling, zie hieronder. Let op de warme kleuren en op de crème vleugelstrepen.
Kleine barmsijs, adult vrouw, Acht, november 2010. Foto: Frank Neijts.
Kleine barmsijs, Acht, november 2010. Foto: Frank Neijts.
Kleine barmsijs, Acht, november 2010. Foto: Frank Neijts.
Kleine barmsijs, Acht, november 2010. Foto: Frank Neijts.
Grote barmsijs (Acanthis flammea)
De aanwezigheid van grote barmsijzen in Nederland heeft een invasie-achtig voorkomen. Het ene jaar zijn ze er met enorme aantallen (met name in het najaar en de winter), de jaren erop worden ze nauwelijks gemeld. Een stramien in de invasies lijkt er niet te zijn. Grote barmsijzen zijn reislustige jongens. Een in Noordoost China geringde vogel (geringd op 14 november 2004) werd op 13 november 2005 teruggevangen in Meijendel (Zuid-Holland). De verschillen met kleine barmsijs worden hierboven beschreven.
Grote barmsijs, adult man, Scheveningen, januari 2006.
Grote barmsijs, adult man, Scheveningen, januari 2006.
Grote barmsijs, adult man, Scheveningen, januari 2006. Door andere lichtomstandigheden oogt deze vogel veel ‘kouder’ dan de vorige foto.
Grote barmsijs, adult man, Scheveningen, januari 2006. Een donkere vogel die wel iets weg heeft van een Groenlandse barmsijs.
Grote barmsijzen, IJmuiden, februari 2006.
Grote barmsijs, adult man, Baarn, februari 2008.
Grote barmsijs, adult man, Canada, januari 2010.
Grote barmsijs, adult man, Noord-Finland, mei 2012.
Holboelli-type (Acanthis flammea holboelli?)
Er bestaan grote barmsijzen met een vrij lange (putter-achtige) snavel. Deze vogels komen waarschijnlijk uit Rusland, maar helemaal zeker is dit niet. Door sommigen worden deze langsnavels als apart (onder)soort beschouwd (Acanthis flammea holboelli). Echter de meeste kenners beschouwen ze als een ‘doodgewone’ grote barmsijs met een wat langere snavel. Niet meer en niet minder.
Holboelli-type (grote) barmsijs, Noord-Finland, maart 2015, let op de lange snavel. 
Holboelli-type (grote) barmsijs, Siberië, juni 2019.
Groenlandse barmsijs (Acanthis rostrata)
Groenlandse barmsijzen leven op Groenland en overwinteren deels op Groenland en deels buiten Groenland. Elk jaar wordt er in het najaar een aantal exemplaren in West-Europa waargenomen, met name op de Shetland-eilanden. Deze vogels kenmerken zich door hun donker chocoladebruine verschijning. Toen ik in maart 2013 Groenland bezocht zag ik dagelijks één (steeds dezelfde) Groenlandse barmsijs. Deze was tussen de Groenlandse witstuitbarmsijzen eenvoudig te herkennen door het donkere voorkomen en de iets ielere bouw dan de Groenlandse witstuitbarmsijzen. Zelfs in vlucht was deze vogel gemakkelijk op te merken door zijn warme kleuren. Op de flanken heeft deze vogel een aantal donkere banen. De basiskleur van de stuit is licht, maar wel zwaar gestreept. Mannetjes Groenlandse barmsijzen hebben nauwelijks roze tinten op de onderdelen.
Groenlandse barmsijs, Groenland, maart 2013.
Groenlandse barmsijs, Groenland, maart 2013.
Groenlandse barmsijs samen met Groenlandse witstuitbarmsijzen, Groenland, maart 2013.
Groenlandse barmsijs samen met een Groenlandse witstuitbarmsijs, Groenland, maart 2017. Groenlandse witstuitbarmsijzen zijn wat krachtiger gebouwd dan de Groenlandse barmsijs.
Groenlandse barmsijs, Groenland, maart 2013. Let op de witte stuit en de zware bestreping.
IJslandse barmsijs (Acanthis islandica)
De IJslandse barmsijs (islandica) is een donkere en forse barmsijs. Donkerder dan onze grote (flammea) en kleine (cabaret) barmsijs. Meestal wordt hij als één en dezelfde (onder)soort beschouwd als de Groenlandse barmsijs (rostrata). Wat ze gemeen hebben, is dat ze groot en donker zijn, met een forse snavel. Zwaar gestreept ook. De mannen hebben nauwelijks tot geen roodtinten (op hun kopkap na natuurlijk). De Groenlandse barmsijs is ten opzichte van de IJslander in alles wat uitgesprokener, dus groter, donkerder, zwaarder gestreept, etc. Op IJsland komen ook lichte barmsijzen voor, die neigen naar witstuiten. Meer informatie over de verschillen tussen IJslandse en Groenlandse barmsijs, klik hier. 
IJslandse barmsijs, Akureyri, (noord) IJsland, april 2016, donkere type.
IJslandse barmsijs, Akureyri, (noord) IJsland, april 2016, lichte type.
IJslandse barmsijzen, Akureyri, (noord) IJsland, april 2016:
IJslandse barmsijzen, Kópavogur, (zuid-west) IJsland, april 2016:
Kleine witstuitbarmsijs (Acanthis hornemanni exilipes)
Deze vogels komen voor in het hoge noorden, uitgezonderd op Groenland. Kleine witstuitbarmsijs komt qua formaat overeen met grote barmsijs. Kleine witstuitbarmsijzen zijn lichter dan grote barmsijzen en hebben weinig bruintinten. De vleugelstrepen zijn licht. De stuit is wit met weinig tot geen streping. Op de onderdelen zijn er variabele donkere strepen op de flanken, meestal (dus niet altijd!) minder dan bij de meeste grote barmsijzen, vaak op een witte basiskleur (bij grote barmsijs op een crème basis). De onderstaartdekveren mogen maar één donkere veerschacht bevatten. De lichte baan op het voorhoofd (dus tussen snavel en het rode petje) is breed en loopt boven de snavel bijna helemaal door. Over het algemeen genomen hebben ze een fijner snaveltje (dus niet altijd!) dan grote barmsijs, waarvan de basis van de snavel wat dieper in de veren ligt. Daarnaast lijkt de bevedering wat ‘losser’, met name bij de poten. ‘Klassieke’ vogels zijn op naam te brengen, echter er zijn vogels die kenmerken hebben van zowel grote barmsijzen als kleine witstuitbarmsijzen. Deze vogels hebben een paar kenmerken van kleine witstuitbarmsijzen maar niet alle kenmerken, of de kenmerken zijn niet overtuigend. Het veiligste is om deze vogels niet te determineren en alleen ‘klassieke’ vogels op naam te brengen. In streken waar kleine witstuitbarmsijzen voorkomen, komen meestal ook grote barmsijzen voor. Mogelijk hybridiseren beide soorten en bestaan er intermediaire vogels. In gevangenschap hybridiseren ze iig zonder probleem.
Kleine witstuitbarmsijs, 1e kalenderjaar, Westenschouwen, november 2005.
Kleine witstuitbarmsijs, Zutphen, december 2005.
Kleine witstuitbarmsijs, Zutphen, december 2005, dezelfde vogel als bovenstaande foto.
Kleine witstuitbarmsijzen, Zoölogisch Museum Amsterdam, Amsterdam, februari 2009. Van links naar rechts steeds dezelfde vogels als onderstaande foto.
Kleine witstuitbarmsijzen, Zoölogisch Museum Amsterdam, Amsterdam, februari 2009. Van links naar rechts steeds dezelfde vogels als bovenstaande foto.
Kleine witstuitbarmsijzen, Zoölogisch Museum Amsterdam, Amsterdam, februari 2009. Dezelfde vogels als bovenstaande twee foto’s maar spijtig genoeg in een andere volgorde.
Kleine witstuitbarmsijs, adult man, Noord-Finland, mei 2012.
Kleine witstuitbarmsijs, adult man, Noord-Finland, mei 2012.
Kleine witstuitbarmsijs, adult man, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, adult man, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, adult, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, adult, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, adult, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, adult, Noord-Finland, maart 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, adult, Barrow, Alaska, juni 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, adult, Barrow, Alaska, oktober 2015.
Groenlandse witstuitbarmsijs (Acanthis hornemanni hornemanni)
Het vlaggenschip van de barmsijzen! Deze barmsijs broedt op Groenland en in een klein deel van Canada. De meeste vogels overwinteren op Groenland zelf (vermoed ik). In West-Europa worden alleen op de Shetland-eilanden jaarlijks Groenlandse witstuitbarmsijzen gemeld. In de rest van West-Europa zijn het zeldzame verschijningen (met één waarneming in Nederland in oktober 2003). Deze barmsijzen zijn forse, langgerekte vogels met lange vleugels, een dikke nek en een redelijk forse snavel waarvan de basis wat dieper in de veren ligt. Daarnaast lijkt de bevedering wat ‘losser’, met name bij de poten (dit kenmerk delen ze met de kleine witstuitbarmsijs). Over het algemeen hebben ze een uniform uiterlijk: een licht verenkleed met weinig tot geen bruintinten (op de crème wangen na). Het rode petje is klein en de witte baan tussen het rode petje en de snavel is breed te noemen. De stuit is opvallend wit en vaak enorm groot, meestal zonder enige tekening. Ook de onderstaartdekveren zijn bijna altijd zonder tekening. Er is over het algemeen weinig flanktekening. Toch zijn er vogels te vinden met redelijk wat flanktekening. Waarschijnlijk zijn dit jonge vogels of volwassen vrouwtjes (zie onderstaande foto’s). 
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, oktober 2017. Grote witte stuit!
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, oktober 2017. Crème 'gezicht' en bovendelen ivm zeer vers kleed. 
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, oktober 2017. Big bird!
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, oktober 2017. Crème 'gezicht' en bovendelen ivm zeer vers kleed.
Groenlandse witstuitbarmsijs, 1e kalenderjaar, UK, december 2012. Ook op het ‘vasteland’ van Engeland is deze soort een echte zeldzaamheid.
Groenlandse witstuitbarmsijs, 1e kalenderjaar, UK, december 2012.
Groenlandse witstuitbarmsijzen, Groenland, maart 2013. Meestal foeragerend op de grond.
Groenlandse witstuitbarmsijzen and me, Groenland, maart 2013.
Groenlandse witstuitbarmsijzen, Groenland, maart 2013.
Groenlandse witstuitbarmsijzen, Groenland, maart 2013. De vogels zijn niet schuw.
Groenlandse witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Groenland, maart 2013. Kenmerkende vogel. Grote witte stuit, crème wangen, geen bruintinten. 2e kalenderjaar ivm smalle (gesleten) witte randjes op de tertials.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, maart 2013.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, maart 2013. Redelijk forse snavel. De basis van de snavel is ‘ingebed’ in veren.
Groenlandse witstuitbarmsijs, Groenland, maart 2013. Grote witte stuit en witte onderstaartdekveren.
Groenlandse witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Groenland, maart 2013. Let op de gesleten tertials zonder witte randjes. Klassieke vogel, met weinig flanktekening en crème wangen.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult man, Groenland, maart 2013. Op de stuit is nog net een roze zweem te zien. Brede witte randen op de (verse) tertials.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult man, Groenland, maart 2013. Hoe bedoel je een grote witte stuit!
Groenlandse witstuitbarmsijs, Groenland, maart 2013. Een vogel met wat flanktekening en in de onderstaartdekveren een veer met een donkere schacht.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, maart 2013.
Groenlandse witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Groenland, maart 2013.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, maart 2013. Een grote en lichte vogel. Dit zou kunnen wijzen op een overjarige man, maar deze vogel heeft geen spoor van roze op de onderdelen.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult, Groenland, maart 2013. Dezelfde vogel als op de foto hierboven. Let op de dikke nek en de lange vleugels.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult man, Groenland, maart 2013. Een klein beetje roze op de stuit.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult man, Groenland, maart 2013. Roze zweem op onderdelen (zichtbaar op hoge resolutie beeld). Let op de ‘losse’ bevedering bij de poten.
Groenlandse witstuitbarmsijs, Groenland, maart 2013. Voor een Groenlandse witstuitbarmsijs stevige flanktekening.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult man, Groenland, maart 2013. Typerende vogel, maar wel met wat flanktekening voor een volwassen man.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult man, Groenland, maart 2013. Grote witte stuit en witte onderdelen. Adult man ivm roze op wangen en stuit en brede witte randen op de tertials.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult man, Groenland, maart 2013.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult man, Groenland, maart 2013. Geen bruintinten, uitgezonderd de crème wangen.
Groenlandse witstuitbarmsijs, adult man, Groenland, maart 2013.
Groenlandse witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Groenland, maart 2013. Gesleten tertials zonder witte randen. Redelijk wat tekening op de onderdelen.
Groenlandse witstuitbarmsijs, Groenland, maart 2013. Gehele witte onderdelen zonder enig tekening. 
Groenlandse witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Groenland, maart 2013. Opvallend donkere vogel met redelijk wat flanktekening en bruine bovendelen. Wel een witte stuit (niet zichtbaar op deze foto). Zou deze vogel als Groenlandse witstuitbarmsijs herkent worden in West-Europa?
Groenlandse witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar? Groenland, maart 2013. Opvallende vogel door bruintinten op de schouderveren.
Groenlandse witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar? Groenland, maart 2013. Redelijk zwaar getekend op de onderdelen voor een Groenlandse witstuitbarmsijs.
Groenlandse witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Groenland, maart 2013. Redelijk wat tekening op de onderdelen. Dezelfde vogel als onderstaande foto.
Groenlandse witstuitbarmsijs, 2e kalenderjaar, Groenland, maart 2013. Dezelfde vogel als bovenstaande foto. Ook wat lichte streping op de stuit (niet goed zichtbaar op dit lage resolutie beeld, maar wel zichtbaar op het hoge resolutie beeld).
Groenlandse witstuitbarmsijs, Groenland, maart 2013. Eén behoorlijke donkere veerschacht in de onderstaartdekveren.
Verschil tussen Groenlandse- en kleine witstuitbarmsijs
Kleine witstuit (boven) vs Groenlandse witstuitbarmsijs, beiden gefotografeerd in maart en beiden adult.
• Groenlandse witstuitbarmsijs is groter, top zwaar, langere vleugels en zwaardere snavel
• Groenlandse witstuitbarmsijs heeft een grotere witte stuit
• Groenlandse witstuitbarmsijs is (meestal) lichter
• Groenlandse witstuitbarmsijs is meer uniform, minder variabel
• Groenlandse witstuitbarmsijs is 'buffer' op de wangen
• Groenlandse witstuitbarmsijs adult man heeft weinig en zachtere roze kleuren
• Groenlandse witstuitbarmsijs op mantel zonder bruin, kleine witstuitbarmsijs heeft vaak alleen een ‘witte tramrails’ met bruine veren
• Groenlandse witstuitbarmsijs is te verwachten in het ‘vroege’ najaar in West-Europa, kleine witstuitbarmsijs later
Barmsijzen in gevangenschap
Barmsijzen worden al decennia lang in gevangenschap gehouden en gekweekt. Momenteel op vrij grote schaal. Het zijn rustige vogels die gemakkelijk kweken. Er bestaan diverse kleurmutaties, van heel licht tot bijna helemaal zwart. Onder de huidige wetgeving in Nederland moeten al deze vogels zijn voorzien van een vaste voetring. Een barmsijs in gevangenschap is moeilijk op (onder)soort te determineren. Al jaren worden deze vogels namelijk onderling gekweekt en doorgeselecteerd op uiterlijke kenmerken. De soortzuiverheid wordt niet zo nauw genomen. Zo zijn er barmsijzen met de uiterlijke kenmerken van een kleine barmsijs, maar met het formaat van grote barmsijs inclusief een forse snavel. Deze grote vogels worden nog al eens Groenlandse barmsijzen genoemd. Mijns inziens hebben deze vogels niets met echte Groenlandse barmsijzen te maken. De adulte mannen van deze vogels hebben oa een grote hoeveelheid roze op de onderdelen en dat kom je in het wild zelden tegen bij Groenlandse barmsijzen.
De laatste jaren zie je steeds vaker kleine witstuitbarmsijzen in gevangenschap. Dit zijn al dan niet echte kleine witstuitbarmsijzen of op uiterlijke kenmerken (door)geselecteerde barmsijzen. Ik heb vogels gezien in gevangenschap die er goed uitzien als kleine witstuitbarmsijs (zie onderstaande foto’s), inclusief het fijne snaveltje en de ‘losse’ bevedering bij de poten. Vaak hebben deze vogels wel crème vleugelstrepen (ipv wit), maar mogelijk komt dit door het voedsel in gevangenschap.
Groenlandse (witstuit)barmsijzen heb ik nooit gezien in gevangenschap. Mijn idee is dat er vanuit Groenland, Canada en de USA geen import (meer) is van vinkachtigen, dus dat de beide barmsijzen uit Groenland dan ook niet in gevangenschap worden gehouden in West-Europa.
Grote barmsijs, adult man, Rosmalen, januari 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, man +/- 1995, Nederland, waarschijnlijk illegale wildvang.
Kleine witstuitbarmsijs, Rosmalen, januari 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, Rosmalen, januari 2015.
Kleine witstuitbarmsijs, Rosmalen, januari 2015. Het gele ipv rode petje komt door onvoldoende roodvoer in de juiste periode. Deze vogel heeft een grote witte stuit, ‘losse’ bevedering en een fijn snaveltje.
Grote Barmsijs, adult vrouw, Rotterdam, september 2015. Mutatie agaat.
Grote Barmsijs, adult man, Rotterdam, november 2022. Mutatie isabel (is een mutatiecombinatie van bruin en agaat).
Grote Barmsijs, adult man, Rotterdam, november 2022. Mutatie isabel (is een mutatiecombinatie van bruin en agaat).
Geslachts- en leeftijdsbepaling bij barmsijzen?
Tot slot
Niet alle barmsijzen zijn even goed te determineren. Kom je er niet helemaal uit? Geen probleem, er zijn ergere dingen om je druk over te maken. Geniet vooral van de vogel die je ziet, want elke barmsijs an sich is prachtig.
Heb je een vraag over barmsijzen, schroom niet om contact met me op te nemen. Daarnaast kijk ik graag naar foto's van barmsijzen, dus stuur gerust een linkje of een mailtje met foto's...