De ruigpootuil is in de Lage Landen een lastige soort om waar te nemen. In Nederland is het een echt zeldzame broedvogel...
In België is hij wat algemener, maar ook daar is het een bijzonderheid. Bovendien worden de locaties waar deze nachtdieren verblijven geheim gehouden. In de jaren zeventig van de vorige eeuw waren er broedgevallen in Drenthe. Ook rond 2008 en 2009 is er gebroed in Nederland. Helaas zette deze broedtrend niet door en in de jaren erna moesten wij Hollanders het doen met zo af en toe een verdwaalde waarneming en een vangst van deze mysterieuze uil. Meer niet.
Los van het feit dat hij bij ons zo zeldzaam is, zie ik nog een bijzonderheid aan deze uil. Namelijk dat hij als notoire nachtjager een gele iris heeft. Is dat vreemd dan? Nou, andere uilen die hun activiteiten beperken totdat het echt donker is, hebben meestal een zwarte iris, zoals de bosuil en de kerkuil. Begrijp je? Je zou verwachten dat de ruigpootuil ook in de schemer actief is. Niet dus.
Deze mooie uil staat gelukkig op mijn lijst van 'vogels waargenomen in Nederland'. Op maandag 12 april 1999 bezocht ik met mijn broers Henk en Willem het plaatsje Norg in de provincie Drenthe. Het was een regenachtige avond. De omgeving van restaurant Norderberg was de locatie waar het allemaal gebeurde. Er was de afgelopen avonden op deze locatie een ruigpootuil hoorbaar. Om 21.15u, het was toen inmiddels droog, begon de uil verrassend genoeg al te roepen, waarbij het geluid zich verplaatste over een paar honderd meter. Ik kan me nog herinneren dat hij zowel vanaf de ene als de andere kant van de weg riep.
Een twitcher is dan klaar, nooit meer energie stoppen in die uil. De buit is immers binnen, zoals bij een moderne Pokemon Go-speler. Moet jij bij die gasten ook steeds aan twitchers denken? Een vogelfotograaf is er dan echter nog niet. Die wil een foto. Een foto zeg ik je! Een foto van een ruigpootuil in Nederland maken kun je wel vergeten. Of je moet goede contacten hebben met de juiste boswachter, voor als er zich weer een broedgeval voordoet. Die contacten heb ik helaas niet.
In maart 2005 kwam ik via internet in contact met een Belg die mij vroeg om wat informatie over de korhoenders van de Holterberg. Dan ben ik de beroerdste niet en wil ik best helpen. Na wat heen en weer te hebben gemaild meldt die gast doodleuk dat hij een locatie weet van Belgische ruigpootuilen. Kijk, dan word ik wakker en wil ik meer weten. Mijn tipgever mailde mij een (summiere) routebeschrijving en de eerstvolgende vrije dag vertrok ik naar de Ardennen. Toen nog zonder TomTom. Vraag je net over de grens de weg, dan spreekt er blijkbaar niemand Nederlands. Engels ook niet trouwens.
Enfin, na lang zoeken wist ik het bewuste bos toch te vinden (wat beuken in een enorm sparrenbos), maar de bedoelde nestboom leek van de aardbodem te zijn verdwenen. Hield ik mijn routekaartje wellicht ondersteboven? De instructie van mijn tipgever, en nu citeer ik letterlijk zijn emailbericht, “Tik gewoon even op de boom en ze komen kijken,” kon ik dus niet in de praktijk brengen. Heb ik weer. Wel hoorde ik op een steenworp afstand een roepend mannetje ruigpootuil in de top van een sparrenboom. Gewoon overdag! Dat had ik niet verwacht. Helaas was de bewuste sparrenboom dermate dicht begroeid dat de roepende uil niet te fotograferen was. Ik had het idee dat een andere Tengmalm's owl af en toe antwoordde op deze roepende uil. Of was het zijn echo? Helemaal zeker was ik niet van dit tweede roepende exemplaar.
En kijk, soms moet je een beetje mazzel hebben. Want terug op de parkeerplaats trof ik een aardige Vlaming die mij meenam naar de bewuste nestboom. Even aan de stam krabben was inderdaad voldoende om de ruigpootuil uit zijn holletje te doen laten kijken. Zo lukte het me om wat geinige plaatjes te maken van deze mooie uil. Een notenkraker zorgde later die dag ook nog eens voor een mooie bonus. Wat een dag!
In maart 2006 heb ik samen met Marc Plomp een impulsieve poging ondernomen om het trucje te herhalen. De omstandigheden waren nu compleet anders dan het jaar er voor. Allereerst lag er een dik pak sneeuw. Sneeuw tot onze knieën! Daarnaast konden wij geen ruigpootuilen vinden. Waren we te vroeg in het jaar?
Marc en ik vonden het de moeite waard om in 2011 nog een poging te wagen. Gewoon op de gok, zonder voorinformatie. Geluk is met de dommen en warempel vonden we nu wel een ruigpootuil. Marc maakte prachtige filmopnames en ik maakte, ondanks een beginnende hernia, leuke foto’s.
Heb ik met mijn bezoekjes aan België mazzel gehad (twee keer succes uit drie bezoeken)? Is het ethisch wel verantwoord om bij een slapende (wellicht wel broedende) uil aan de boom te krabben? Zou ik dat nu opnieuw doen? Goede vragen om eens diep over na te denken.
Hoe gaat het nu eigenlijk met de ruigpootuilen in België? Op waarneming.be vind ik wel een aantal (verborgen) waarnemingen. Ook deze filmpjes zijn grappig om te zien. Van Guy Robbrecht (dé ruigpootuilen-man van België) begrijp ik dat het de laatste jaren niet heel goed gaat. Geen goede muizenjaren volgens hem. Hopelijk is er in de toekomst toch een stijgende lijn vast te stellen in het aantal ruigpootuilen in zowel Nederland als België…